“วันไหว้บัวลอย” หรือ “วันไหว้ตังโจ่ย” [ตงจื้อ (冬至)] คือหนึ่งในประเพณีสำคัญไม่แพ้วันตรุษของชาวจีน ซึ่งปกติวันไหว้ขนมบัวลอยมักถูกจัดขึ้นในเดือน 11 ตามปฏิทินจีน แต่ไม่กำหนดวันที่แน่ชัด หากยึดตามปฏิทินทางสุริยคติสากลจะตรงกับวันที่ 21 หรือ 22 ในเดือนธันวาคมของทุกปี

ที่มาของประเพณีดังกล่าวมาจากการไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ในช่วงฤดูหนาวเพื่อให้คุ้มครองสัตว์เลี้ยง และขอพรให้พืชผลทางการเกษตรเจริญงอกงามได้ดี ผู้คนมีสุขภาพแข็งแรง อีกทั้งเป็นการขอบคุณสำหรับการดำรงชีวิตอย่างราบรื่นมาอีก 1 ปี หรือใครมีเคราะห์อยู่ก็เชื่อว่าเมื่อไหว้แล้วจะทำให้หมดเคราะห์

อีกทั้งในวันไหว้บัวลอย ยังตรงกับวันเหมายัน หรือก็คือวันที่มีช่วงเวลากลางคืนยาวนานและช่วงกลางวันสั้นในฤดูหนาวปลายปี และยังถือว่าเป็นเทศกาลสุดท้ายส่งท้ายปีเก่าของชาวไทยเชื้อสายจีน โดยจะมีการทำขนมบัวลอยจีนหรือขนมอี๋ มาตั้งเป็นโต๊หมู่บูชาเพื่อกราบไหว้ฟ้าดิน เจ้าที่เจ้าทาง หรือเทพยดาที่เคารพบูชานั่นเอง และลูกหลานเชื้อสายจีนที่อยู่ต่างถิ่นแดนไกล ก็จะกลับมายังบ้านเกิดเพื่อพบปะญาติพี่น้อง จึงนับเป็นวันครอบครัวของคนจีนเช่นเดียวกันกับวันตรุษจีนด้วยนั่นเอง

ทำไมต้องเป็นขนมบัวลอย

ในสมัยโบราณชาวจีนเรียกขนมบัวลอยว่า ฝูหยวนจื่อ (浮圆子) 浮 แปลว่า ลอย และ 圆子 แปลว่า ลูกกลม ๆ ต่อมาภายหลังเรียกว่า ทังถวน (汤团) 汤 แปลว่า น้ำแกง ส่วน 团 แปลว่า ทรงกลม หรือเรียกว่า ทังหยวน (汤圆) ซึ่งมีความหมายเหมือนกันและออกเสียงใกล้เคียงกัน นอกจากนั้น อักษร 团圆 เมื่อรวมกันแล้วมีความหมายว่า การได้อยู่พร้อมหน้าพร้อมตากันของคนในครอบครัว อีกด้วย ในประเทศไทยอาจจะคุ้นเคยกับการเรียกชื่อขนมบัวลอยว่า ขนมอี๋ เนื่องจากเป็นการออกเสียงตามสำเนียงจีนแต้จิ๋วนั่นเอง

          ขนมบัวลอย หรือขนมอี๋ จัดว่าเป็นขนมมงคลที่ใช้ในการประกอบพิธีไหว้ขนมบัวลอย เพื่อขอบคุณเทพเจ้าฟ้าดินที่ดูแลเราให้ปลอดภัยแคล้วคลาดตลอดระยะเวลา 1 ปีที่ผ่านมา และช่วยอวยพรให้ครอบครัวมีความสุขในปีถัดไปอีกด้วย

ของที่ใช้สำหรับ ไหว้บัวลอย ประกอบด้วย

กระถางธูป

เทียนแดง 1 คู่

ขนมบัวลอย 5 ถ้วย

ผลไม้ 5 อย่าง

น้ำชา 5 ถ้วย

ธูปสำหรับจุดไหว้ คนละ 3 ดอก หรือ 5 ดอก (จำนวนแล้วแต่ความเชื่อตามแต่ละท้องที่)

กระดาษเงินกระดาษทอง และเครื่องบรรณาการต่าง ๆ